دکتر ماندانا شعبان

اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟

اختلالات شخصیتی گوناگونی وجود دارد که از فردی به فرد دیگر و بنا بر شرایط و موقعیت‌های او متفاوت است. هر یک از اختلال‌های شخصیتی با علائم و نشانه‌هایی بروز می‌کنند که با دیدن آن‌ها می‌توان به وجود این اختلال‌ها پی برد.
البته نکته قابل تامل درباره تشخیص انواع اختلالات این است که این کار فقط توسط روانشناس و روانپزشک متخصص انجام می‌گیرد. بنابراین هر کسی نمی‌تواند این تشخیص تخصصی را انجام دهد.
یکی از مهم‌ترین این اختلالات که در میان انواع اختلالات شخصیتی وجود دارد، اختلال شخصیت اسکیزوئید است. این اختلال باعث می‌شود که فرد در عملکرد ذهنی خودش دچار اختلال شده و در درون به یک الگوی رفتاری خاص یا تجربه درونی پایدار دچار شود که با انتظارات فرهنگ جامعه در تضاد است.
در این مقاله قصد داریم به اختلال شخصیت اسکیزوید بپردازیم و ویژگی‌ها و نشانه‌های خاص آن را بررسی کنیم. اگر دوست دارید درباره این موضوع بیشتر بدانید، در ادامه این مطلب همراه ما باشید.

تعریف اختلال شخصیت اسکیزویید

اختلال شخصیت اسکیزوئید یکی از انواع اختلالات شخصیتی است که با نام اختصاری  SPD شناخته می‌شود. این اختلال با علائم و نشانه‌های خاصی بروز می‌کند که از جمله آن‌ها می‌توان به انزوای اجتماعی و دوری از اجتماعات و همچنین بی‌تفاوتی نسبت به خود و اطرافیان در زندگی اشاره کرد.
به زبان ساده و در یک تعریف کلی می‌توان اختلال شخصیت اسکیزویید را به شکل زیر تعریف کرد:

«اختلال شخصیت اسکیزوئید نوعی الگوی رفتاری فراگیر از نقایص اجتماعی یا فردی است که همراه با انزوای اجتماعی، دوری از اجتماع و عدم برقراری روابط پایدار و صمیمانه با دیگران و تحریف‌های عاطفی و شناختی خودش را نشان می‌دهد.»

فردی که به این اختلال شخصیتی مبتلاست، عموما گوشه‌گیری را به‌عنوان انتخاب اول خود، برمی‌گزیند و تمایل زیادی برای انجام انفرادی فعالیت‌ها دارد. جالب است بدانید که این افراد در انجام کارهای فردی و تک‌نفره، بسیار موفق عمل می‌کنند.
در برخی موارد، افرادی که به اختلال شخصیت اسکیزوئید مبتلا هستند، به افسردگی هم دچار می‌شوند و علائم افسردگی در آن‌ها دیده می‌شود. به همین دلیل در بسیاری از موارد، این دو مشکل با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند و یا تشخیص‌های اشتباهی برای آن‌ها صادر می‌شود.

دلایل ابتلا به اختلال اسکزویید

با وجود پیشرفت‌های علمی و تحقیقات زیادی که در زمینه شناسایی علائم و درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید انجام گرفته است، همچنان یک دلیل قطعی برای ابتلا به این اختلال بیان نشده است.
با این حال، محققان دو عامل وراثت و محیط زندگی را در شکل‌گیری این اختلال دخیل و موثر می‌دانند. دانشمندان متخصص در این زمینه بیان می‌کنند، افرادی که دوران کودکی خود را بدون دریافت محبت از سوی والدین یا اطرافیان، تهی از عواطف و احساسات طی می‌کنند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید قرار دارند.
بنابراین علت بیماری اسکیزوئید را می‌توان در میان موارد زیر جست‌وجو کرد:

• وراثت و ژنتیک
• محیط زندگی
• سبک‌های فرزندپروری
• تعاملات اجتماعی

علائم اختلال اسکیزوئید

اختلال شخصیت اسکیزوئید یا SPD مانند دیگر اختلالات شخصیتی، با علائم و نشانه‌های خاصی شناخته می‌شود. مهم‌ترین علائم اختلال شخصیت اسکیزوئید را می‌توان در موارد زیر جست‌وجو کرد:

گوشه‌گیری و انزوا

افرادی با شخصیت اسکیزویید، به گوشه‌گیری و انزوا تمایل زیادی دارند و درواقع این ویژگی، اولین نشانگان درباره این نوع اختلال است. این افراد ترجیح می‌دهند که فعالیت‌های خودشان را به صورت فردی و بدون حضور شخص دیگری انجام دهند.

عدم تمایل به برقراری روابط صمیمانه

حلقه ارتباطی افرادی که به اختلال شخصیت اسکیزویید مبتلا هستند بسیار کوچک و عاری از روابط صمیمانه است. این افراد تمایل زیادی به برقراری روابط صمیمی با اطرافیان خود ندارند و عموما تنهایی را ترجیح می‌دهند.

بی‌اعتنایی و بی‌تفاوتی

کسانی که با این اختلال شناخته می‌شوند، اغلب به عنوان افرادی بی‌اعتنا و بی‌تفاوت و عاری از احساسات معرفی می‌شوند. این افراد احساسات خاصی از خودشان بروز نمی‌دهند و در مقابل هر اتفاقی عموما حسی مملو از بی‌تفاوتی دارند.

درونگرایی

این افراد درونگرایی زیادی دارند و معمولا غرق در دنیای درونی خود هستند.

دوری از فعالیت گروهی   

فردی که به عنوان فرد دارای اختلال شخصیت اسکیزوئید شناخته می‌شود، تمایلی به انجام کار گروهی و تیمی ندارد. همانطور که اشاره کردیم، گوشه‌گیری و انزوا انتخاب اول این افراد است. بنابراین در کارهای گروهی، تیمی، چندنفره یا دورهمی‌ها شرکت نمی‌کنند.

عدم بروز واکنش هیجانی

اگر با یک فرد دارای اختلال شخصیت اسکیزوئید در ارتباط باشید، به‌سرعت متوجه می‌شوید که این افراد، واکنش هیجانی نسبت به اتفاقات ندارند و یا در آن بسیار ضعیف هستند. در واقع این افراد در برابر تحسین، انتقاد و اتفاقات مختلف، بروز هیجانی خاصی ندارند.

تفاوت اختلال اسکیزوئید با افسردگی

همانطور که پیش‌تر هم اشاره کردیم، اختلال شخصیت اسکیزوئید در برخی موارد با افسردگی اشتباه گرفته می‌شود. بنابراین شناخت تفاوت این دو مشکل برای تشخیص درست هر یک از آن‌ها بسیار ضروری است.
قبلا تاکید کردیم که فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید فردی بی‌روح و بی‌تفاوت است و بروز هیجانی و بیرونی ندارد. اما فردی که به افسردگی مبتلاست، از موضع خودش عقب‌نشینی نمی‌کند. همچنان اتفاقات پیرامون، می‌توانند او را خشمگین یا غمگین کنند و یا احساس گناه و عذاب‌وجدان را در او شکل دهند.
بنابراین مهم‌ترین و واضح‌ترین تفاوت افرادی که به افسردگی مبتلا هستند با کسانی که به اختلال شخصیت اسکیزوئید دچارند، در همین بروز هیجانی است.

تفاوت اختلال اسکیزوئید با اختلال شخصیت اجتنابی

فردی که به اختلال شخصیت اجتنابی مبتلاست، به دلیل ترس از طرد یا عدم پذیرش در گروه‌های مختلف از برقراری ارتباط اجتناب می‌کنند. درواقع دلیل انتخاب انزوا و گوشه‌گیری در این افراد، ترس از پذیرفته نشدن است. درحالی‌که فردی با اختلال شخصیت اسکیزوئید به طور کلی و بدون دلایلی مانند ترس از عدم پذیرش، تمایلی به برقراری ارتباط با دیگران ندارد.

آیا اختلال شخصیت اسکیزوئید همان اسکیزوفرنی است؟

حتما تابه‌حال نام اختلال اسکیزوفرنی را شنیده‌اید و درباره آن اطلاعات اندکی دارید. متاسفانه بسیاری از افراد به‌اشتباه اختلال شخصیت اسکیزویید و اختلال اسکیزوفرنی را با یکدیگر یکسان می‌دانند. درحالی‌که این دو اختلال به‌طور کامل با یکدیگر متفاوت‌اند.
فردی که به اسکیزوفرنی مبتلاست، عموما تمام مدت دچار توهم است و به‌مرورزمان، آنقدر در این توهم غرق می‌شود که ارتباط خودش را با واقعیت از دست می‌دهد. 
اما فردی با اختلال شخصیت اسکیزوئید، اگرچه دوره‌هایی از توهم را هم تجربه می‌کند، اما ارتباط خودش را با واقعیت از دست نمی‌دهد و به تفاوت میان توهمات خود و آنچه حقیقت دارد، آگاه است. اما بیماران اسکیزوفرنی معمولا در دنیای درونی و توهمات خودشان غرق هستند و ارتباط چندانی با واقعیت ندارند. 

تشخیص اختلال اسکیزوئید

تشخیص همه بیماری‌ها، چه جسمی باشند و چه روحی و روانی، کار هر کسی نیست و نیاز به افراد متخصص در زمینه مورد نظر دارد. بنابراین هر کسی با هر سطح دانش نمی‌تواند ادعا کند که قادر به تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوئید است. 
اما به‌طورکلی می‌توان نشانه‌های نزدیک به اختلال شخصیت اسکیزوئید را در موارد زیر جست‌وجو کرد:

• بی‌علاقگی شدید یا تمایل بسیار کم به برقراری رابطه جنسی
• بی‌تفاوتی و عدم بروز هیجانی نسبت به تحسین یا انتقاد
• دوری‌گزینی از اجتماعات و گروه‌ها 
• تمایل بسیار زیاد به تنهایی، انجام فعالیت‌های انفرادی و گوشه‌گیری
• عدم علاقه و قدام به برقراری روابط نزدیک و صمیمی با دیگران

درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید

درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید کار چندان آسانی نیست. زیرا فرد مبتلا به اختلال، در اغلب موارد خودش را به عنوان بیمار نمی‌شناسد و نسبت به درمان بسیار مقاوم است. همچنین در صورت رضایت به شروع درمان، به مدت زمان زیادی برای برقراری ارتباط با درمانگر نیاز دارد.
بنابراین بهتر است در مسیر درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید صبور باشید و تا اثربخشی روش‌های درمانی ناامید نشوید.
به‌طورکلی برای درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. این روش‌ها با توجه به پروتکل درمانی درمانگر انجام می‌شوند و از هر فردی به فرد دیگر متفاوت هستند.

روان درمانی

روان درمانی یکی از روش‌های موثر برای افرادی است که به اختلال شخصیت اسکیزوئید مبتلا هستند. اگرچه روند ارتباط‌گیری این افراد با درمانگر سخت و یا کند انجام می‌گیرد، اما تداوم جلسات تاثیر بسیاری در کاهش علائم این اختلال خواهد داشت.
پس از ایجاد اعتماد میان درمانجو و درمانگر، فرد به یک بینش مثبت نسبت به رفتارها و علائم شناختی خود می‌رسد و به‌تدریج روند درمان اجرا می‌شود. بهتر است درمان کسی که به اختلال شخصیت اسکیزوئید مبتلا است به صورت فردی انجام بگیرد. اما پس از گذشت زمان و با مشاهده پیشرفت درمانی و شکل‌گیری اعتماد میان فرد و درمانگر، می‌توان از جلسات گروه درمانی هم برای درمان استفاده کرد.

دارو درمانی

دارو درمانی از دیگر شیوه‌های درمان اختلالات شخصیتی است. در این روش، همراه با جلسات روان درمانی، مصرف دارو هم پیشنهاد می‌شود تا در کاهش علائم و کنترل اختلال مفید واقع شود. 
البته بسیاری از روانپزشکان و درمانگران دارو درمانی را برای درمان اختلال اسکیزوئید پیشنهاد نمی‌کنند، اما در موارد خاص، مانند کاهش حالات اضطرابی و ... برخی داروها برای این افراد تجویز می‌شوند. برای دارو درمانی نیاز به تایید و تجویز روانپزشک متخصص است و فرد دیگری نمی‌تواند تجویز دارو را انجام دهد. 

سخن آخر

اختلال شخصیت اسکیزوئید از جمله اختلالات شخصیتی است که برخی از افراد به آن مبتلا می‌شوند. نشانه واضح و روشن این اختلال دوری‌گزینی از اجتماعات و تمایل شدید به گوشه‌گیری، تنهایی و انجام انفرادی فعالیت‌هاست. این اختلال باید توسط درمانگر متخصص تشخیص داده شده و شیوه‌های درمانی برای آن به کار رود. 
درمانگران ما در کلینیک روان درمانی و مشاوره افق سلامت از ابتدا تا انتهای مسیر سلامتی همراه شما هستند.